Οι Μούσες είναι θεότητες της ποιήσεως, της μουσικής, του άσματος, της ορχήσεως και των καλών τεχνών, της αστρονομίας, του χορού, της λογοτεχνίας. Η σύνδεση κάθε Μούσας με ένα ορισμένο λογοτεχνικό είδος έγινε για πρώτη φορά στους μεταγενέστερους ρωμαϊκούς χρόνους και παρόλο που βρίσκεται σε αντίθεση με τις αρχαιότερες μαρτυρίες, έγινε με τον καιρό αποδεκτή.
Η Καλλιόπη, η πρώτη των Μουσών και πιο σεβαστή, είναι η Μούσα του ηρωικού έπους, η Κλειώ της ιστορίας, η Ευτέρπη της αυλητικής τέχνης, η Τερψιχόρη της λυρικής ποίησης (αρχικά ήταν η Μούσα του χορού), η Ερατώ του υμέναιου του γάμου, επομένως της ερωτικής ποίησης, Η Μελπομένη της τραγωδίας, η Θάλεια της κωμωδίας, η Πολύμνια της μιμικής(παντομίμας) και η Ουρανία της αστρονομίας.
Οι Μούσες τραγουδούσαν μόνο για τους ολύμπιους θεούς αλλά και για θνητούς σε εξαιρετικές περιπτώσεις: τραγούδησαν γιορταστικά στο γάμο του Κάδμου και της Αρμονίας, ή θρηνητικά στην ταφή του Αχιλλέα.
Ο Πλάτωνας αναφέρει τον εξής μύθο: όταν γεννήθηκαν οι Μούσες και μαζί τους η ποίηση και η μουσική, κάποιοι θνητοί γοητεύθηκαν τόσο πολύ, που συνεχώς τραγουδούσαν, ξεχνούσαν να φάνε και να πιούνε κι έτσι πέθαιναν σιγά σιγά, χωρίς να υποφέρουν. Απ’ αυτούς κατάγονται τα τζιτζίκια, που είναι προστατευόμενα των Μουσών και που συνεχώς τραγουδούν ξεχνώντας πείνα, δίψα και κούραση, μέχρι να πεθάνουν
Οι Μούσες γεννήθηκαν στην Πιερία γι’ αυτό και λέγονται «Πιερίδες», όπως είπαμε στην προηγούμενη ανάρτηση. Ο Όμηρος τις αναφέρει απλώς «Ολυμπιάδες» γιατί ακόμα δεν έχουν συσχετιστεί με την Ελικώνα Κατά τον Στράβωνα οι Θράκες που κατοικούσαν στην περιοχή του Ολύμπου, μετέφεραν τη λατρεία των Μουσών στον Ελικώνα, πριν την άφιξη των Μακεδόνων. Από άλλη πηγή μαθαίνουμε ότι ο Πίερος, γιος του Μακεδόνα Μάγνη, έφερε την λατρεία των Μουσών στις Θεσπιές της Βοιωτίας είτε γιατί ήταν πρωτοβουλία δικιά του είτε γιατί είχε πάρει κάποιο χρησμό από μαντείο είτε γιατί είχε πάρει πληροφορίες από του Θράκες.
Ο Πίερος είχε αποκτήσει εννιά κόρες από την Ευίππη, στις οποίες έδωσε τα ονόματα των Μουσών. Αυτές οι Πιερίδες κόρες ήταν αλαζονικές και τόλμησαν να προκαλέσουν τις μούσες σε αγώνα τραγουδιού, όπου κριτές θα ήσαν οι Νύμφες. Μόλις άρχισαν να τραγουδούν οι κόρες του Πίερου έπεσε σκότος βαθύ σ` όλη την γύρω περιοχή. Όταν άρχισαν να τραγουδούν οι Ελικωνιάδες Μούσες έλαμψε πάλι το φως του ήλιου. Όλα τα πράγματα του κόσμου μαγεύτηκαν από τις μελωδίες και άρχισαν να κινούνται, οι ποταμοί, η θάλασσα, τα άστρα και ο Ουρανός. Ο Ελικώνας μαγεμένος άρχισε να αιωρείται προς τον Ουρανό. Τότε ο Ποσειδώνας φοβήθηκε μήπως το όρος φτάσει πολύ ψηλά και τρυπήσει το θόλο του Ουρανού και οι άνθρωποι ανέβουν στον τόπο της κυριαρχίας των θεών.
Γι’ αυτό έστειλε, τον γιό του τον Πήγασο, το φτερωτό άλογο, να επαναφέρει το όρος στη θέση του. Ο Πήγασος με την οπλή του χτύπησε με δύναμη την κορυφή του Ελικώνα και το όρος κάθισε πάλι στη Γη. Στο σημείο που ο Πήγασος χτύπησε το βουνό ανέβλυσε νερό και δημιουργήθηκε η πηγή Ιπποκρήνη. Οι κόρες του Πίερου αναγνώρισαν την ήττα τους και σιώπησαν. Οι Μούσες τότε εξοργίσθηκαν που δεν μίλησαν και μεταμόρφωσαν τις κόρες του Πίερου σε όρνεα να κράζουν σε όλη τους τη ζωή με αποκρουστικές φωνές. Ο Νίκανδρος μαρτυρεί ότι τις μεταμόρφωσαν σε διάφορα πουλιά, ο οποίος «διέσωσε» και τα ονόματά τους: βουτηχτάρα στραβολαίμης, κιρκινέζι, κίσσα, φλώρος καρδερίνα, πάπια δρυοκολάπτης, περιστέρι.
Στον Όμηρο επίσης αναφέρεται η περιπέτεια του αοιδού Θάμυρη από τη Θράκη, που καυχήθηκε πως θα μπορούσε να νικήσει τις Μούσες στο τραγούδι. Εκείνες, τότε, τον τύφλωσαν και του στέρησαν την ικανότητα να γράφει στίχους και να παίζει λύρα.
Λέγεται ότι στην Κρήτη έγινε αγώνας τραγουδιού μεταξύ Μουσών και Σειρήνων. Η τοποθεσία αυτή ονομάστηκε Μουσείον από αυτό το γεγονός. Στον αγώνα επικράτησαν φυσικά οι Μούσες και τιμώρησαν τις φαντασμένες Σειρήνες κόβοντας τα φτερά τους. Ύστερα εκείνες έπεσαν στη θάλασσα και πνίγηκαν, ο τόπος αυτός ονομάστηκε Άπτερος. Τα φτερά τους οι Μούσες τα έκαναν στεφάνια στα κεφάλια τους. Η Μελπομένη, που ήταν η μητέρα των σειρήνων, αρνήθηκε να στεφανωθεί και να χαρεί με τη δυστυχία των θυγατέρων της.
Οι Μούσες ήταν οι κριτές στο μουσικό αγώνα μεταξύ του Απόλλωνα και του Μαρσύα. Λέγεται ακόμα ότι οι Μούσες δίδαξαν στη Σφίγγα, η οποία ζούσε κοντά στη Θήβα, το γνωστό αίνιγμα.
Πολλοί από τον βορειοελλαδικό και θρακικό χώρο, έχουν μητέρες Μούσες: ο Ορφέας και ο Λίνος φέρονται ως παιδιά της Καλλιόπης και του Οίαγρου ή του Απόλλωνα, ο Υάκινθος της Κλειώ και του Πίερου. Η Ευτέρπη έχει γιο το βασιλιά της Θράκης Ρήσο, που είχε πατέρα τον ποταμό Στρυμόνα. Η Μελπομένη αναφέρεται ως μητέρα των Σειρήνων και η Θάλεια των Κορυβάντων από τον Απόλλωνα.
Βασιλική Νιαβή
