Ο Παυσανίας υποστηρίζει ότι υπήρχαν δύο γενιές Μουσών. Στην πρώτη γενιά, την αρχαιότερη, ήταν οι τρεις κόρες του Ουρανού και της Γαίας, η Μνήμη, η Μελέτη και η Αοιδή (τραγούδι). Στη δεύτερη γενιά ήταν οι εννέα κόρες του Δία και της Μνημοσύνης: Κλειώ, Ευτέρπη, Θάλεια, Μελπομένη, Ερατώ, Τερψιχόρη, Πολύμνια, Ουρανία Καλλιόπη.
Ο Ησίοδος διηγείται στη «Θεογονία» ότι τις γέννησε η όμορφη και πανέξυπνη Μνημοσύνη, κόρη του Ουρανού και της Γης. Ο Δίας εννιά νύχτες έσμιγε μαζί της κρυφά από τους αθανάτους. Και όταν έφτασε ο καιρός της η Μνημοσύνη γέννησε εννιάδυμα στην Πιερία, γι’ αυτό λέγονται και Πιερίδες, εννιά κόρες, που τις μάγευε όλες η μουσική, η ποίηση και που από τότε αποτέλεσαν μια λαμπρή χορωδία. Η Μνημοσύνη τις έδωσε να τις αναθρέψει η νύμφη Εύφημη και όρισε δάσκαλό τους τον Απόλλωνα..
Περνούσαν τον περισσότερο καιρό τους στον Ελικώνα, εξού και Ελικωνιάδες, με τον Απόλλωνα. Αυτός έπαιζε τη λύρα του και ολόγυρά του κάθονταν οι Μούσες τραγουδώντας και παίζοντας μουσικά όργανα και χορεύοντας γύρω από το βωμό του πατέρα τους, του Δία. Ο Απόλλωνας διηύθυνε τη χορωδία γι’ αυτό και ονομάστηκε Μουσαγέτης
Για τη γέννηση των Μουσών έλεγαν ακόμα πως όταν ο Δίας γιόρταζε τους γάμους του με την Ήρα, ρώτησε τους άλλους θεούς που ήταν καλεσμένοι αν τους έλειπε τίποτε. Κι εκείνοι απάντησαν ότι θα πρεπε τώρα ο Δίας να φτιάξει κάποιες θεότητες που θα μπορούσαν, με ταιριαστά λόγια και μουσική επάξια, να υμνολογήσουν τα μεγάλα κατορθώματά του και τον θαυμαστό τρόπο με τον οποίο έβαλε σε τάξη το Σύμπαν, τον κόσμο των θεών και των ανθρώπων. Έτσι λοιπόν γεννήθηκαν οι Μούσες, κήρυκες και υμνωδοί του μεγαλείου του Δία και του «κόσμου» του, δηλ των νόμων που έβαλε να διέπουν τη ζωή θεών και ανθρώπων.
Ο Ησίοδος αναφέρει στη Θεογονία ότι κάποτε που έβοσκε τα πρόβατά του στον Ελικώνα τον πλησίασαν οι Μούσες και του έδωσαν κλαδί («σκήπτρο») δάφνης και του χάρισαν το δώρο της ποίησης, δηλ την ικανότητα να τραγουδά τα μελλούμενα και τα περασμένα, να υμνεί τους αθάνατους θεούς και τις ίδιες τις μούσες στην αρχή και στο τέλος του τραγουδιού του.
Γνωρίζουμε και άλλους ποιητές που δέχτηκαν «το δώρο των Μουσών», δηλ. την ποίηση όπως Αρχίλοχος, ο Επιμενίδης, ο Καλλίμαχος, ο Πίνδαρος κ.ά. Ο μεγάλος Θηβαίος ποιητής Πίνδαρος διηγείται ότι όταν ήταν παιδί επισκέφτηκε τον Ελικώνα. Κουρασμένος από το περπάτημα, ξάπλωσε κάτω από ένα δέντρο και τον πήρε ο ύπνος. Όταν ξύπνησε ο Πίνδαρος διαπίστωσε ότι στα χείλη του είχαν κάνει οι μέλισσες μια κερήθρα. Σύμφωνα πάντα με τον Πίνδαρο, η κερήθρα στα χείλη του ήταν έργο των εννέα Ελικωνιάδων Μουσών, μ’ αυτό τον τρόπο του έδωσαν το χάρισμα του δημιουργού ποιημάτων.
“Δώσε ν΄ αρχίσουμε απ’ τις Ελικώνιες τις Μούσες το τραγούδι, που βασιλεύουν στο μέγα κι’ άγιο βουνό, τον Ελικώνα, κι’ ολόγυρ’ απ’ την κρήνη τη μελάνυδρη στήνουν χορό με τ’ απαλά τους πόδια κι’ απ’ τον βωμόν ολόγυρα του τρανοδύναμου του Γυιού του Κρόνου. Συχνά, σα λούσανε το ατάλικο κορμί με νάμα από τον Περμησό, ή απ’ την Ιπποκρήνη ή απ΄ τον άγιο Ολμειό, στήσαν χορούς ωραίους, λαχταριστούς, πάνω στην άκρα του Ελικώνα κορυφή…» (Ησίοδος Θεογονία 1-8 απόδοση Π. Λεκατσάς)
Βασιλική Νιαβή
