Ως γενετική μηχανική ορίζεται η δυνατότητα μεταβολής της γενετικής σύστασης ενός οργανισμού με τη χρήση τεχνικών που απομακρύνουν κληρονομήσιμο γενετικό υλικό ή εισάγουν DNA το οποίο παρασκευάζεται εκτός του οργανισμού, είτε απευθείας εντός του ξενιστή ή σε ένα κύτταρο το οποίο στη συνέχεια συντήκεται ή υβριδοποιείται με τον ξενιστή.
Μέσω της γενετικής µηχανικής µπορούµε να παρέµβουµε κατά βούληση στο DNA των φυτών, των ζώων αλλά και του ανθρώπου. Είναι γνωστό ότι τα µεταλλαγµένα φυτά και τρόφιµα, που πρωτοεµφανίστηκαν στην αγορά το 1994, έχουν επικρατήσει στο εμπόριο με τους καταναλωτές να μην γνωρίζουν τι ακριβώς τρώνε.
Εκεί όµως που η ανθρωπότητα συλλαµβάνεται πραγµατικά απροετοίµαστη είναι εν όψει της γονιδιακής παρέµβασης στο ανθρώπινο DNA. Ούτε η ηθική, ούτε η πολιτική φιλοσοφία φαίνονται προς το παρόν ικανές να δώσουν πειστικές κατευθύνσεις και καθησυχαστικές εγγυήσεις.
Πολλά ηθικά, πολιτικά αλλά και υπαρξιακά ερωτήµατα θέτει πλέον η εκρηκτική πρόοδος της γενετικής µηχανικής.
Έχουµε το ηθικό δικαίωµα να στερήσουµε από ένα παιδί τη δυνατότητα να απαλλαγεί από τον πόνο και την δια βίου βάσανο µιας ανίατης ασθένειας;
Όµως µήπως αυτή η δυνατότητα θα είναι επιλεκτική και θα αφορά τους οικονομικά δυνατούς δημιουργώντας ακόµα µεγαλύτερη ανισότητα µεταξύ των ανθρώπων;
Ας φανταστούµε τα παιδιά δεύτερης, τρίτης, τέταρτης γενιάς, που καθ’ ένα έχει κληρονοµήσει γενετικά από τους γεννήτορές του, την απάλειψη µιας σειράς ασθενειών, όλο και περισσότερων καθώς εξελίσσεται η βιοτεχνολογία. Θα μπορούσαν να ακολουθήσουν και πολλές άλλες βιολογικές αναβαθµίσεις του ανθρώπου π.χ. της νοηµοσύνης, της µνήµης, του βάρους, της δύναµής του κ.ά. Μήπως τελικά σε 100 µε 200 χρόνια θα έχει δηµιουργηθεί ένα νέο είδος ανθρώπων που λίγη σχέση θα έχει µε εµάς;
Ας σκεφτούµε τώρα όλες αυτές τις δυνατότητες στα χέρια ενός αυταρχικού καθεστώτος, ενός παγκόσμιου δικτάτορα . Έχουµε αρχίσει ήδη να ανατριχιάζουµε;
To 1997 είχε κυκλοφορήσει στις κινηματογραφικές αίθουσες η ταινία Gattaca. Ανήκει στο είδος ταινιών επιστημονικής φαντασίας, (γνωστικός προγραμματισμός) που καταπιάνονται με ένα σκοτεινό μέλλον. Στο μέλλον του Gattaca, που έμοιαζε όμως αρκετά και με το δικό μας παρόν, η Γενετική είχε εξελιχθεί τόσο πολύ ώστε να επιτευχθεί αυτό που λέγεται γονιδιακός προκαθορισμός. Με αυτή την τεχνολογία μπορούσε να προκαθοριστεί γενετικά ο άνθρωπος, σε εμβρυακό ακόμη στάδιο. Αποτέλεσμα αυτού, να γεννιούνται άνθρωποι τόσο εξελιγμένοι, που δεν αρρώσταιναν σχεδόν ποτέ, είχαν πολύ υψηλό δείκτη νοημοσύνης και βιολογικές αντοχές, και η γήρανσή τους γινόταν με πάρα πολύ αργούς ρυθμούς. Ωστόσο, πρόσβαση σε αυτή την τεχνολογία είχαν μόνο οι εύρωστες οικονομικά οικογένειες των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Οπότε, τα παιδιά των «κατώτερων» οικογενειών, που γεννιόντουσαν με πιο παραδοσιακό τρόπο, δεν ήταν γενετικά τόσο εξελιγμένα.
Άρα, με άλλα λόγια, μια μη συνετή χρήση της Γενετικής Μηχανικής θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα πιθανό μέλλον, που θα καθορίζονταν από ένα νέο είδος ρατσισμού, τον γενετικό ρατσισμό. Ομοίως θα μπορούσε να έχει πολύ επικίνδυνες εφαρμογές στον τομέα της οπλικής τεχνολογίας με τη χρήση άκρως επικίνδυνων βιολογικών όπλων, με ολέθριες συνέπειες για την ανθρωπότητα και τον πλανήτη μας. Ή ακόμη θα μπορούσε να αλλοιώσει την ίδια την ανθρώπινη μας υπόσταση, οδηγώντας σε επικίνδυνη γενετική μετάλλαξη το είδος μας, παραβιάζοντας έτσι την φυσική εξέλιξη και διαδικασία των ειδών. Ήδη αυτοί οι κίνδυνοι ελλοχεύουν και τώρα και είναι αρκετά πραγματικοί, όσο και αν θέλουμε ενδεχομένως να το αρνηθούμε.
Συμπερασματικά, η επιστήμη της Γενετικής οφείλει να συμβάλλει και αυτή στην προαγωγή της υγείας και της βελτίωσης του ανθρώπου, κάτι που ως ένα βαθμό το έχει επιτύχει, δίχως όμως να παρεμβαίνει αρνητικά στο έργο της ίδιας της Φύσης, προκαλώντας έτσι αλλοιώσεις και θέτοντας σοβαρά ηθικά προβλήματα. Ας ελπίσουμε ότι η Βιοηθική θα συμβάλλει αποτελεσματικά στο να μπουν όρια σε κάποιες όχι και τόσο θετικές επιστημονικές εξελίξεις, ώστε να εξασφαλιστεί ένα ασφαλές γενετικό μέλλον για τις επόμενες γενιές.
Ανασφάλεια προκαλεί το γεγονός ότι η πολιτική δεν έχει, προς το παρόν, δώσει πειστικές απαντήσεις και προβλέψεις στα παραπάνω.
Μήπως η αποκωδικοποίηση του DNA που έφερε αληθινή επανάσταση στον χώρο της Βιολογίας και της Γενετικής άνοιξε ταυτόχρονα και τους ασκούς του Αιόλου;
Εάν η ανάπτυξη της Γενετικής Μηχανικής έμενε μόνο στο να βοηθήσει τον άνθρωπο να γίνουν σημαντικές παρεμβάσεις στο ανθρώπινο γονιδίωμα, όταν βασανίζεται από διάφορες σοβαρές κληρονομικές ασθένειες θα ήταν ευχής έργο. Ειδικά στον τομέα της Ιατρικής, η εξέλιξη της Γενετικής Μηχανικής θα είχε θετικά οφέλη για την ανθρώπινη υγεία.
Θα σταματούσε εκεί ή θα προχωρούσε σε πιο εφιαλτικά σενάρια;
Μήπως ο άνθρωπος προσπαθεί να αγγίξει την θέωση, (Homo Deus) μέσω της επιστημονικής εξέλιξης, όπως φαίνεται να έχει αρχίσει να γίνεται ειδικά στην εποχή μας, έχοντας μάλιστα στη διάθεσή του τεχνολογικά μέσα που του επιτρέπουν να επιτύχει σχεδόν τα πάντα; Τότε τι είδους μέλλον προδιαγράφεται για το είδος μας; Θα είναι στα αλήθεια ένα μέλλον όπου ο άνθρωπος θα έχει εξελιχθεί γενετικά τόσο, που κληρονομικές ασθένειες και γήρανση να είναι έννοιες του μακρινού παρελθόντος, ή θα υπάρξει μια νέα δυστοπία, με ένα μεταλλαγμένο είδος που θα απέχει από τον σημερινό άνθρωπο;
