Ο Παυσανίας που την επισκέφτηκε μας μαρτυρεί ότι είδε στη Λυκόσουρα το ιερό και το άλσος της Δέσποινας, το Μέγαρο, τα Λουτρά, το ιερό του Πάνα με αγάλματα του Πάνα, του Απόλλωνα, της Αθηνάς, της Αφροδίτης, του πατέρας της Δέσποινας, του Ιππιου Ποσειδώνα, καθώς και ιδιαίτερο ιερό της Αθηνάς.
Ο επισκέπτης σήμερα που θα επισκεφτεί το ιερό της Δέσποινας στην αρχαία Λυκόσουρα θα δει ό,τι έχει απομείνει από το ναό της Δέσποινας στο δυτικό μέρος του στενού και επιμήκους χώρου. Ο αρχικός ναός κτίστηκε τον 4ο αι. και η ανοικοδόμησή της πρόσοψής του έγινε το 180 ή 176 π.Χ. όταν ο Δαμοφώντας έκανα τα κολοσσικά αγάλματα του σηκού. Ο ναός, είχε μήκος 21,35 μέτρα και πλάτος 11,15 και είχε πλακόστρωτο πρόναο. Η είσοδος στο σηκό του ναού γινόταν με μια ξύλινη δίφυλλη πόρτα. Χαμηλό μαρμάρινο χώρισμα χώριζε το σηκό στο ανατολικό μέρος με το μωσαϊκό στο δάπεδο και στο δυτικό με το σύνταγμα του γλύπτη Δαμοφώντα. Η βάση των αγαλμάτων διατηρείται στο εσωτερικό του ναού.
Το ψηφιδωτό στο σηκό του ναού της Δέσποινας, από Α προς Δ, είχε μήκος 7,30 μ. και πλάτος 9,25 μ. Το κεντρικό μοτίβο είναι εικόνα λιονταριού αριστερά και ενός αγριμιού απέναντι, δεξιά. Για το φόντο χρησιμοποιήθηκαν ψηφίδες κοκκινωπές, για τις μορφές και τα μοτίβα άσπρες.
Το περίφημο σύνταγμα του γλύπτη Δαμοφώντα αποτελούνταν από τέσσερα γλυπτά. Στο μέσον ήταν τα κολοσσιαία αγάλματα της Δήμητρας αριστερά και της Δέσποινας στα δεξιά και τα δύο σε καθιστή στάση. Τις δύο Θεές πλαισίωναν η Αρτέμιδα αριστερά και ο Τιτάνας Άνυτος στα δεξιά σε όρθια στάση, για τον οποίο λέγεται ότι ανέθρεψε τη Δέσποινα.
Εντυπωσιακό είναι το πέπλο της Δέσποινας το οποίο είναι στολισμένο με αετούς, φτερωτές Νίκες, Νηρηίδες, τρίτωνες, ιππόκαμπους, ανθρώπινες μορφές με κεφάλι και άκρα ζώων, οι οποίες κινούνται ζωηρά ή χορεύουν, Πιθανόν είναι άνθρωποι που φορούν μάσκες ζώων σε τελετουργικούς χορούς του ιερού. Μερικές από τις μορφές φαίνονται με μουσικά όργανα φλάουτο ή λύρα.
Το συνολικό πλάτος του βάθρου όπως φαίνεται από τα ίχνη του δαπέδου του ναού είναι 8,40 μ. Το ολικό ύψος ολόκληρου του συμπλέγματος, μαζί με το βάθρο θα ήταν 5,80 – 5,90 μ. Το δε ύψος των όρθιων μορφών υπολογίζεται σε 3.78 μ.
Στη νότια πλευρά του ναού είχαν κατασκευαστεί κατά τρόπο αμφιθεατρικό σε όλο το μήκος της πλευράς αυτής βαθμίδες για να παρακολουθούν οι πιστοί τις τελετές.
Μπροστά στο ναό έχουν διατηρήθηκαν λείψανα τριών βωμών, της Δήμητρας, της Δέσποινας και της Μεγάλης Μητέρας. Στη νότια πλευρά του ναού είχαν κατασκευαστεί κατά τρόπο αμφιθεατρικό σε όλο το μήκος της πλευράς αυτής. βαθμίδες για να παρακολουθούν τις τελετές.
Το Μέγαρο της Δέσποινας, ήταν ένα επιβλητικό οικοδόμημα-βωμός, όπου τελούνταν μυστηριακές τελετές. Πρόκειται για μνημειακό βωμό που έχει μια ομοιότητα με το γνωστό μεγάλο βωμό της Περγάμου Η θέση του εντοπίζεται σε ύψωμα στα νότια και ψηλότερα από το ναό της Δέσποινας χωρίς να υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα..
Ελάχιστα αρχαιολογικά ευρήματα μας μαρτυρούν την ύπαρξη της Μεγάλης Στοάς. Νότια του Μουσείο βρίσκεται μια κρηνική κατασκευή, ένα τετράγωνο περίπου οικοδόμημα, και μια δεξαμενή.
Στο μικρό αλλά σημαντικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το οποίο κτίστηκε το 1890, ο επισκέπτης μπορεί να δει τα αρχαιολογικά ευρήματα της Λυκόσουρας και κομμάτια από το σύμπλεγμα του Δαμοφώντα.
Η Λυκόσουρα, η πρώτη πόλη που είδε ο ήλιος και την κατοίκησαν οι «προσελήνιοι» Αρκάδες είναι ένας ξεχωριστός προορισμός για όσους θέλουν να ανακαλύψουν τόπους και μύθους «λησμονημένους» της πατρίδας μας. Καλόν είναι, πριν ξεκινήσει κάποιος για εκεί, να επικοινωνήσει με το Αρχαιολογικό Μουσείο Τρίπολης ή με την Εφορία Αρχαιοτήτων Αρκαδίας για να πληροφορηθεί αν ο χώρος είναι ανοιχτός.
Συγχαρητήρια για το πλήρες και εμπεριστατωμένο άρθρο. Δυστυχώς το Μουσείο Λυκόσουρας παραμένει κλειστό τις περισσότερες ημέρες και γίνεται μη προσβάσιμο στο κοινό. Πολύ κοντά είναι το Λύκαιον το Ιερό Βουνό των Αρκάδων, πού ευρίσκεται απέναντι από τον Ναό του Επικουρείου Απόλλωνος. Οι πρώτες ακτίνες της ανατολής του Ηλίου στην Πελοπόννησο, από την κορυφή του Λυκαίου κατευθύνονταν με κάποια κατασκευή στο χρυσελεφάντινο άγαλμα του Απόλλωνος στα Ανατολικά του Ναού.