Η Λυκόσουρα θα είναι ο πρώτος προορισμός του οδοιπορικού μας σε τόπους και μύθους της πατρίδας μας λησμονημένους. Βρίσκεται στο Νοτιοδυτικό τμήμα της Αρκαδίας, 50 χλμ. από την Τρίπολη και 16 χλμ. από τη Μεγαλόπολη, μέσα σε ένα καταπράσινο και ειδυλλιακό περιβάλλον.
Η Λυκόσουρα, η ιερότερη και αρχαιότερη πόλη των Αρκάδων, ιδρύθηκε στα πανάρχαια χρόνια από το μυθικό βασιλιά Λυκάονα, γιό του Πελασγού και της Κυλλήνης. Ο Πελασγός αναδύθηκε από τη γη και είναι ο πρώτος άνθρωπος, γενάρχης των ανθρώπων.
Ο περιηγητής Παυσανίας ( 110-180 μ.Χ.) την επισκέφτηκε και αναφέρει στα Αρκαδικά (Η΄ 38.Ι): «από όλες τις πόλεις που εμφάνισε η γη στην ήπειρο και στα νησιά, η Λυκόσουρα είναι η αρχαιότερη, και αυτή είδε πρώτη ο ήλιος, από αυτή δε εδώ έχουν μάθει οι άλλοι άνθρωποι να φτιάχνουν πόλεις…». Στο λεξικό του Ησύχιου διαβάζουμε ότι η Λυκόσουρα ιδρύθηκε όταν ακόμα η σελήνη δεν υπήρχε στον ουρανό, γι αυτό αποκαλούν τους Αρκάδες «προσέληνους ή προσελήνιους».
Η Λυκόσουρα ήταν χτισμένη σε λόφο κοντά στο σημερινό χωριό Λυκόσουρα. Ήταν μια πόλη γεμάτη φως. Σήμερα σώζονται ελάχιστα λείψανα του τείχους της ακρόπολης του 4ου-5ου αιώνα π.Χ. και το ιερό της Δέσποινας.
Το ιερό της Δέσποινας στη Λυκόσουρα ήταν ένα σύμπλεγμα βωμών και ναών αφιερωμένων σε διάφορες θεότητες. Όμως κορυφαία ήταν ο ναός και το μέγαρο της Δέσποινας. Εκεί γίνονταν από πολύ παλιά απόκρυφη οργιαστική γιορτή, με αναπαράσταση της γέννησης του Δία, όπου λάμβαναν μέρος έφηβοι υποδυόμενοι τους Κουρήτες και Κορύβαντες, που χόρευαν με ενθουσιασμό κραδαίνοντας όπλα και βγάζοντας άναρθρες κραυγές. Ο Δίας σύμφωνα με την αρκαδική παράδοση γεννήθηκε στο Λύκαιο όρος της Αρκαδίας, στη θέση Κρητέα.
Οι λάτρεις μπαίνοντας στο ιερό της Δέσποινας, άφηναν όλα τα πολύτιμα κοσμήματα που φορούσαν έξω από το ιερό, εκτός και αν ήθελαν να τα αφιερώσουν στην θεά και έμπαιναν στον ιερό ναό ξυπόλυτοι με τα μαλλιά λυμένα. Ο λάτρης ξυπόλητος ερχόταν σε άμεση επαφή με τη γη αντλώντας δύναμη από τη δύναμη της και από τις αναγεννητικές ιδιότητές της αφενός και αφετέρου μέσω των ποδιών του έδιωχνε στη γη τις διαφορές αρρώστιες και μιάσματα. Τα δε μαλλιά όπως και στις περισσότερες λατρείες, έπρεπε να είναι λυτά γιατί η ύπαρξη κόμπου σήμαινε εμπόδιο. Σήμαινε συνεπώς όχι ομαλή διεξαγωγή της ιεροτελεστίας.
Η Δέσποινα ήταν από τις αρχέγονες χθόνιες θεότητες, προς τιμήν της οποίας γίνονταν οι μυστηριακές λατρευτικές τελετές, των οποίων το όνομα το γνώριζαν μόνο οι μυημένοι σε αυτές. Δέσποινα δεν ήταν το κύριο όνομα της θεάς αλλά επίθετο με το οποίο την προσαγόρευαν.
Η Δέσποινα ήταν κόρη του Ποσειδώνα και της Δήμητρας. Γεννήθηκε στο Λύκαιο όρος όταν η Δήμητρα πέρασε από εκεί ψάχνοντας την κόρης της Περσεφόνη, την οποία είχα απαγάγει ο Πλούτωνας.. Κατά τη διάρκεια της αναζήτησης της θεάς την είδε ο Ποσειδώνας και την ερωτεύτηκε. Η Δήμητρα για να αποφύγει τον Ποσειδώνα ο οποίος προκαλούσε πάντοτε φασαρίες και ανακατωσούρες, μεταμορφώθηκε σε φοράδα, ο Ποσειδώνας καταλαβαίνοντας το τέχνασμά της, μεταμορφώθηκε σε άλογο. Από την ένωση των δυο θεών κοντά στο πόταμο Λάδωνα, γεννήθηκε μια κόρη που το όνομα της θεωρούνταν μυστικό και το οποίο γνώριζαν μόνο οι μυημένοι.
Για τον αρχαιολογικό χώρο του ιερού της Δέσποινας, για τα αγάλματα του Δαμοφώντα που βρίσκονταν στο ναό αλλά και για το μουσείο της Λυκόσουρας θα αναφερθούμε στην επόμενη ανάρτηση.