Το “Big Brother” επέστρεψε στα σπίτια μας πανηγυρικά με την παραγωγή να υπόσχεται απανωτές εκπλήξεις και ανατροπές.
Ήταν το 2000 , εικοσιπέντε χρόνια πριν, που μπήκε στη ζωή μας το πρώτο Big Brother και με αθόρυβο τρόπο καθιέρωσε τα ριάλιτι παιχνίδια σα μέσο ψυχαγωγίας. Μια ομάδα ατόμων, αφού πέρασε από αξιολόγηση, βρέθηκε να συνυπάρχει με άγνωστα άτομα ,να μοιράζεται τις ιδιωτικές στιγμές μαζί τους με την κάμερα να καταγράφει τις αντιδράσεις των παιχτών σε πραγματικό χρόνο. Το κίνητρο για τον νικητή; Αναγνωσιμότητα και ένα μεγάλο οικονομικό ποσό, αρκετά δελεαστικό για να μπουν οι παίχτες σε ανταγωνιστική ψυχολογία και να φτάσουν ακόμα και στα άκρα αν χρειαστεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι το θέαμα την πρώτη φορά που εμφανίστηκε στους δέκτες μας, έσπασε ρεκόρ τηλεθέασης αφού τα μηχανάκια της AGB έφταναν στο 75 τοις εκατό,
Όλη η χώρα αγκάλιασε το νέο τηλεοπτικό εγχείρημα και ασυνείδητα μπήκε στην ψυχολογία της κλειδαρότρυπας. Ταυτόχρονα βγήκαν στην κυκλοφορία και τα χαμηλού κόστους περιοδικά κουτσομπολίστικου περιεχόμενου που φρόντιζαν να κρατούν ψηλά το ενδιαφέρον των τηλεθεατών τροφοδοτώντας τους με πιπεράτο παρασκήνιο.
Το πείραμα πέτυχε
Η «Candid Camera» ήταν η πρώτη τηλεοπτική εκπομπή που έβαλε για πρώτη φορά ανθρώπους σε παράλογες καταστάσεις και κατέγραψε τις αντιδράσεις τους χωρίς την άδεια τους. Όλοι γελούσαμε τότε , ανυποψίαστοι για το τι θα μπορούσε αυτό να σημαίνει με μια δεύτερη ανάγνωση.
Ακολούθησαν και άλλα ριάλιτι όπως το 2002: BAR – MEGA, η ΦΑΡΜΑ THE WALL – ANT1 ,FAME STORY – ANT1 2003: MISSION 2003: PARTY – MEGA, 2005: DREAM SHOW THE THEATRE, 2007: – MEGA, 2009: NEXT TOP MODEL – ANT1, 2010: MASTER CHEF, 2014: THE VOICE – ANT1, και άλλα τόσα .
Τηλεπαιχνίδια τύπου μόδας όπως My Style Rock με το αθώο πρόσχημα της μόδας προώθησαν την άφυλη αμφίεση και τις θηλυπρεπείς εμφανίσεις. Ήταν ένας εκ πρώτης όψεως ένας αγαθός και ανυποψίαστος τρόπος εξοικείωσης με την WOKE CULTURE και με την κοινότητα των LOATKI, περνώντας αθόρυβα τις έννοιες του δικαιωματισμού, της συμπερίληψης, του πολιτικά ορθού και όλα αυτά τα καινοτόμα και ριζοσπαστικά που μας επιβλήθηκαν εν μια νυκτί. Είδαμε να αποθεώνεται το «κιτς» να στήνονται περίλαμπρες παρελάσεις, δρώμενα, γιορτές. Είδαμε να στέλνονται εγκύκλιοι από τα υπουργεία που απαιτούσαν ένα ποσοστό των εργαζομένων να ανήκουν στις έμφυλες ομάδες, ομοίως και στις καθημερινές σειρές της τηλεόρασης να εμπεριέχεται ένα ομόφυλο ζευγάρι , για να συνηθίζει η κοινή γνώμη την νέα κουλτούρα για να φτάσει τελικά στο σημείο να την αποδεχτεί.
Το survivor είναι ένα άλλο ριάλιτι που γνώρισε μεγάλη δόξα. Σε ένα εξωτικό νησί άγνωστα άτομα που ζουν σε καλύβες χωρίς ανέσεις και φαγητό, δίνουν αγώνα επιβίωσης. ( κάτι παρόμοιο με τη δημοφιλή σειρά hanger games). Οι παίχτες οφείλουν να συμβιώνουν κάτω από αντίξοες συνθήκες ανταγωνίζοντας με σκληρότητα ο ένας τον άλλο. Ο αγώνας για την επιβίωση ξεπερνά τα όρια, καταλύει κάθε ηθική, επισύρει στην επιφάνεια τα ζωώδη ένστικτα. Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό σύμφωνα με το νόμο της ζούγκλας.
Με την ακρίβεια να καλπάζει και τις αλλεπάλληλες κρίσεις να κλυδωνίζουν τον κοινωνικό ιστό, το παιχνίδι μοιάζει σα μια προσομοίωση σε μια μελλοντική δυστοπία. Μήπως μας πλασάρουν έμμεσα τον τρόπο που πρέπει να λειτουργήσουμε για να επιβιώσουμε σε ένα επικείμενο κραχ όπου η οικονομία θα καταρρεύσει και ο κρατικός μηχανισμός να παραλύσει; Οι πολίτες θα βρεθούν όπως οι παίχτες στο παιχνίδι σε ένα αγώνα επιβίωσης όπου το σύνθημα που θα επικρατεί θα είναι «ο θάνατος σου η ζωή μου;»
Με τα ριάλιτι σχεδόν βελούδινα το κοινό συναίνεσε στην άρση της ιδιωτικότητας του και στην εκούσια εκχώρηση των ατομικών του ελευθεριών καθώς και στην ασυνείδητη εξοικείωση του με ένα μοντέλο ζωής όπου η καλοζωία αντικαθίσταται από την επιβίωση και η αλληλεγγύη από τον ανταγωνισμό.
Απέκτησε μάλιστα και ενεργό συμμετοχή από την στιγμή που ψηφίζει για το ποιος θα φύγει ή θα μείνει στο παιχνίδι. Έγινε συνεργός στην παραβίαση της ιδιωτικής ζωής των άλλων άρα και της δικής του.
Η χειραγώγηση πίσω από το θέαμα
Έτσι το τηλεοπτικό κοινό έγινε αποδέκτης ενός νέου συμπεριφοριστικού μοντέλου , αυτό που δεν διστάζει να υιοθετήσει οποιαδήποτε τακτική, να καταπατήσει οποιοδήποτε όριο, να εξοικειωθεί με οποιαδήποτε πρακτική προκειμένου να κερδίζει χρήματα, διασημότητα, αναγνωσιμότητα. Ο παίχτης τα παίζει όλα για όλα και θυσιάζει την αξιοπρέπεια του και τον αυτοσεβασμό του για να σηκώσει το έπαθλο. Το εύκολο χρήμα αποτελεί πάντα το ζητούμενο και οι εκπτώσεις και οι παραχωρήσεις που καλείται να κάνει δεν τον πτοούν. Ας θυμηθούμε τις ανατριχιαστικές και ταπεινωτικές λεπτομέρειες που βγήκαν στο φως της δημοσιότητας από τα περίφημα Porta potty parties στο Dubai. Πόσες influencers δεν δίστασαν να γίνουν αντικείμενα προς αρρωστημένη τέρψη, να υποβάλλουν τον εαυτό τους σε μαρτύρια , να ξεπουληθούν προκειμένου να αγοράσουν ακριβά ρούχα και κοσμήματα και να έχουν πρόσβαση σε πολυτελείς υπηρεσίες!
Και κάπως έτσι αλλάζουν οι νοοτροπίες, αλλοτριώνονται οι συνειδήσεις, εξευτελίζεται η αξιοπρέπεια, εκμηδενίζεται ο αυτοσεβασμός και υποβαθμίζεται η ανθρώπινη ύπαρξη.
Η συμμετοχή του τηλεθεατή σε αυτού του είδους τις εκπομπές του επιφέρει ασυνείδητες αλλοιώσεις στον ψυχισμό του. Γίνεται ανεκτικός, αδιάφορος ή ανταγωνιστικός , επιθετικός και εγωπαθής. Υιοθετεί ατάκες του τύπου «το κάνω γιατί μπορώ» ή «δεν είμαι εδώ για να κάνω φίλους» και λανσάρει ένα ανθρωποφαγικό μοντέλο κοινωνίας. Αυτά τα κλισέ χρησιμοποιούνται ξανά και ξανά. Λανσάρεται το πρότυπο ότι όλα θυσιάζονται στο βωμό του χρήματος ειδικά όταν αυτό παρέχεται με ευκολία αρκεί να είσαι έτοιμος να κάνεις οτιδήποτε χωρίς αναστολές. Κατασκευάζεται έτσι ο σύγχρονος άνθρωπος που με ελαφρά τη καρδία κρεμάει την ζωή του στα μανταλάκια , ενδιαφέρεται μόνο για τον εαυτό του και επικεντρώνεται στο να αρέσει στους άλλους όχι μόνο για να ικανοποιήσει την ματαιοδοξία του και τον ναρκισσισμό του αλλά πρωτίστως για να εμπορευτεί την ίδια του την εικόνα.
Η εικόνα ισχυροποιήθηκε και έγινε το νέο «τοτέμ». Δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι οι influencer πλουτίζουν εύκολα αρκεί να βγάλουν τις προσωπικές τους στιγμές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πρώτη διδάξασα η Κίμ Καρντάσιαν που έγινε ευρέως γνωστή μέσω του ριάλιτι Keeping Up with the Kardashian. Η ίδια έχει καταφέρει στα 41 της χρόνια να χτίσει μια τεράστια αυτοκρατορία, η οποία εκτιμάται ότι φτάνει τα 1,4 δισ. δολάρια. Μάλιστα ως επιχειρηματίας κατάφερε να μπει για πρώτη φορά το 2021, στην λίστα του Forbes με τους μεγιστάνες του κόσμου, με την περιουσία της να ξεπερνάει το 1 δισ. δολάρια. Πρόσφατα στην Κύπρο, o you tuber Φειδίας βγήκε ευρωβουλευτής αφήνοντας πίσω του άτομα κύρους με αξιοθαύμαστες σπουδές και πλούσιο βιογραφικό.
Άτομα που έγιναν πάμπλουτα μην έχοντας να αναδείξουν τίποτα ουσιαστικό χωρίς ιδιαίτερα προσόντα και γνώσεις, χωρίς έργο και ενεργή παρουσία στη δημόσια ζωή, πουλούν την εικόνα τους και λανσάρονται ως επιτυχημένα παραδείγματα προς μίμηση στην κοινωνία της ασυδοσίας. Είναι τα πρόσωπα που χρησιμοποιεί το σύστημα με επιτήδειο τρόπο για να καταρρακωθούν οι σταθερές αξίες που συγκρατούν την κοινωνία και την οικογένεια.
Με αυτό τον τρόπο έχουμε την απαξίωση της Παιδείας, της γνώσης της πνευματικής καλλιέργειας, της ενασχόλησης με τα κοινά. Στον τεχνοκρατικό κόσμο της λάμψης και της «γκλαμουριάς» κάθε τι που εναντιώνεται σε αυτό θεωρείται «παλιακό» και ξεπερασμένο.
Το γεγονός ότι τα ριάλιτυ έχουν κατακλύσει την παγκόσμια τηλεόραση είναι η απόδειξη ότι η ανθρωπότητα βιώνει την μεγάλη της παρακμή. Η τοξικότητα τους έχουν καταλάβει την παγκόσμια κουλτούρα. Συνηθίσαμε στην σκληρότητα , στον ανταγωνισμό, στην κακοήθεια , στον ναρκισσισμό . Οι «αστέρες» του είδους έχουν διεισδύσει σε κάθε γωνιά της βιομηχανίας του θεάματος και της πολιτικής και για να εξακολουθήσουν να απολαμβάνουν των προνομίων τους, φροντίζουν να τροφοδοτούν την τηλεοπτική αγορά συνεχώς με τέτοιου είδους θεάματα.
Εξοικειωθήκαμε με τις κάμερες παρακολούθησης και τα συστήματα επιτήρησης, βιώνοντας το δικό μας « Truman show» και αποδεχτήκαμε την 4η τεχνολογική επανάσταση χωρίς να αναρωτηθούμε που μας οδηγεί αυτή και αν τελικά βγούμε εμείς οι μεγάλοι χαμένοι.
Ο άνθρωπος γίνεται όλο πιο μίζερος , όλο πιο μικρός. Έχει αποδεχτεί την καθημερινή του κακοποίηση , δεν έχει πλέον την δύναμη να αντιδράσει.
Έτσι βουλιάζει στην παθητικότητα, επιζητά τα τηλεοπτικά σκουπίδια γιατί τον «χαλαρώνουν» , τον κάνουν να ξεφεύγει από τα προσωπικά του αδιέξοδα. Ο Άλντους Χάξλευ μας είχε ειδοποιήσει :” η καταστροφή μας έρχεται από αυτό που αγαπάμε. Η απόλαυση και η ευκολία θα μετατρέψουν τον άνθρωπο μαλθακό , θα σταματήσει να επαγρυπνεί, να σκέφτεται να αντιδρά. Έτσι θα αγαπήσει τη φυλακή του και θα αποζητά τα δεσμά του”
Το πνεύμα μας είναι όπως το σώμα μας. Ότι του δίνεις , αυτό θα εισπράξεις. Όταν το ταΐζεις με σκουπίδια ατονεί και αρρωσταίνει.
Έλενα Καράμπελα
.
